GM Loek van Wely deed dit jaar op sprankelende wijze de aftrap van het nieuwe jaar: Sprankelend vanwege de innemende en energieke manier waarop hij zijn herculesklus tegen 11 clubgenoten en een contingent van 9 schaakvrienden van de HMC en SV Waalwijk uitvoerde. Met de ruime opstelling van de tafels heeft hij zijn stappen voor z’n stappenteller voor een hele week binnen gewandeld. Maar ook vanwege het heel bijzonder tintje: alle tegenstanders mochten, als ze dat wilden, op één moment in de partij aan Loek van Wely om advies vragen. “Omdat ik het leuk vind als zo’n evenement ook een educatief element heeft. Ik maak het me zelf niet makkelijk daarmee, wat dan heb ik nog minder tijd voor al mijn zetten…”
In een rustig tempo liep de grootmeester zijn rondjes, terwijl hij steeds bij elk van de 20 borden een zet deed. Soms dacht hij wat langer – zou een clubgenoot Loek tegenstander al voor een probleem gezet hebben? – soms deed hij een zet binnen 1 seconde.
Op verschillende momenten nam hij echter ook even ruim tijd om een stelling door te nemen, en een advies te geven, als een tegenstander daarom vroeg. En toeschouwers dromden dan samen om wat wijze lessen mee te pikken. Mooi trouwens dat we echt een soort ‘publieke tribune’ hadden van deels ouders van de jonge schaaktelenten en deels clubgenoten die kwamen genieten van de bubbels (cadeautje van William!) en de bijzondere gebeurtenis.
Na 2 uur spelen stond het 11-0 voor Loek. Maar toen waren er nog de partijen over waar hij het ingewikkelder op het bord was. Ton Snoeren was de eerste speler die remise aanbood en kreeg. Van Wely nam het aan, vooral vanwege de achterstand op de klok, die mogelijk tot een verlies zou leiden als hij zou doorspelen. Een sportieve geste van Ton dus, die zeer gewaardeerd werd door Loek. “Een mooie gecompliceerde stelling, waar nog van alles in zat, maar waar ik inderdaad geen tijd meer voor had gehad met een minuut op de klok”, aldus Loek achteraf.
Vlak daarna de sensatie van de avond. De 11-jarige Hrdya Dinanath van HMC kon een vrijpion creëren aan de zijkant die onmogelijk te stoppen was zonder een stuk op te geven. De grootmeester moest zich gewonnen geven, waarna dit supertalent uit Den Bosch een prijs voor deze overwinning in ontvangst mocht nemen, met de complimenten van Van Wely voor de over de hele linie sterk gespeelde partij. De simultaan werd er even voor onderbroken met de klokken op pauze, want na de uitreiking moest het wonderkind nodig zo spoedig mogelijk naar bed om op dinsdag weer fris naar school te kunnen…
Daarmee was het nog niet gebeurd met de zegetocht van de wonderkinderen: ook de vast bezoeker van onze schaakevenementen, de 10-jarige Xiheng Zhang – “nog 7 dagen, dan word ik 11!” wist remise af te dwingen. “Ik had misschien toch de opening iets anders moeten spelen”, meende de grootmeester. “Maar dan was het precies de opening geworden die ik het vaakst speel!” antwoordde Xiheng. “Oeps, dat was dan misschien ook niet de beste keuze geweest,” reageerde Loek lachend. Van deze twee jonge spelers gaan we nog veel horen. Op de vraag wat het Loek zegt dat juist twee heel jonge spelers – naast onze eigen wondersenior – 1,5 punt tegen hem scoren zegt Loek: “Dat geeft hoop voor de toekomst van het Nederlandse schaken.”
Hij had ook lof voor het spel van de andere jonge spelers van HMC, Lars Verhoeven en Matthijs Vogels. Loek complimenteerde hen: “Die speelden ook twee uitstekende partijen, waarin ik pas tegen het eind in het voordeel wist te komen en te winnen”
Het werd uiteindelijk 18-2 voor de grootmeester, die zelf ook genoten had van de sportieve sfeer. En alle aanwezigen waren het er roerend over eens: dit was een sprankelende start van het jaar!
Komt dat zien, komt dat meemaken! Aanstaande maandag de nieuwjaarssimultaan van GM Loek van Wely tegen 20 tegenstanders. Leden van onze club, aangevuld met leden van de bevriende clubs HMC en SV Waalwijk.
We starten met een toast op het nieuwe jaar. En daarna de hevige strijd op 20 borden om een van de beste schakers van Nederland minimaal een remise te ontfutselen…
Het is Kerstmis, de eerste helft van het schaakseizoen zit er bijna op. Het schaakleven op de club en in de competitie ligt enkele weken stil en voor de rechtgeaarde schaker is dat even afkicken.
Maar niet getreurd. Zoals ooit de drie koningen hun gaven aan het pasgeboren Kerstkindje aanboden, zo komen ons nu Caïssa, Polyhymnia en Calliope te hulp!
Caïssa, de godin van de schaakkunst, levert ons 14 stellingen uit schaakpartijen die zij als puzzels presenteert. Zij heeft deze stellingen opgediept uit de volgende twee boeken: C.H.O’D. Alexander, ’Partij-stellingen’, Baarn 1974 en L. Polgár, ’Middlegames’, Köln 1998. Wie slaagt erin de winnende zet of combinatie te vinden?
Polyhymnia, de muze van de zangkunst, test onze kennis van de popmuziek door ons vijf citaten uit liedteksten voor te leggen. Wie herkent ze?
Tenslotte houdt Calliope, de muze van de literatuur, ons acht passages uit bekende en minder bekende werken uit de literatuur voor. Wie kan ze identificeren?
We eindigen met een uitsmijter, waarin Calliope en Caïssa eendrachtig samenwerken…
Genoeg bij wijze van inleiding! We gaan beginnen met de kwis, en laten Caïssa de spits afbijten.
Zij heeft haar fragmenten chronologisch geordend en toont hier een stelling uit een partij van Zukertort. Hoe beslist wit op fraaie wijze de partij (stelling 1)?
Stelling 1. Zukertort – Englisch, Londen 1883
Zukertort begon dit monstertoernooi met 22 uit 23, won het met 22 uit 26 en eindigde drie volle punten voor zijn grote concurrent Steinitz. Drie jaar later, in 1886, won Steinitz hun onderlinge match, de eerste officiële om het wereldkampioenschap, met 12½-7½.
Hierna laat Polyhymnia voor het eerst van zich horen (fragment a):
”The Eastern world, it is exploding, | violence flaring, bullets loading. | You’re old enough to kill, but not for voting, | you don’t believe in war, but what’s that gun you’re toting?”
Hmm, mooi gezegd en overtuigend gezongen, maar niet echt bevorderlijk voor het Kerstgevoel, ben ik bang.
Gauw door naar Caïssa’s volgende stelling. Een klassieker. Met welke prachtige zettenreeks dwingt Adams zwart op de knieën?
Stelling 2. Adams – Torre, New Orleans 1920
Het tweede fragment van Polyhymnia komt uit een nummer dat niet eens in de Top 2000 staat. Onbegrijpelijk, als je het mij vraagt. Ik vind het misschien wel het beste popnummer dat ooit is geschreven (fragment b):
”I heard the sound of a thunder that roared out a warnin’ | I heard the roar of a wave that could drown the whole world | I heard one hundred drummers whose hands were a-blazing | I heard ten-thousand whispering and nobody listening | I heard one person starve, I heard many people laughin’ | I heard the song of a poet who died in the gutter | I heard the sound of a clown who cried in the alley”
Niet meer dan verdiend dat deze zanger in 2016, mede op voorspraak van Calliope, de Nobelprijs voor de literatuur heeft gewonnen…
In Caïssa’s volgende partijstelling is zwart aan zet. Hoe beslist Stoltz de partij?
Stelling 3. Pirć – Stoltz, Praag 1931
Voor haar derde fragment switcht Polyhymnia naar de Nederlandstalige muziek (fragment c):
”Om te leven dacht ik je zou een vlinder moeten zijn, | om te vliegen heel ver weg van alle leven, alle pijn, | maar ik heb niet langer hinder van jaloers zijn op een vlinder | als zelfs vlinders moeten sterven laat ik niet mijn vreugd bederven | Ik kan zonder vliegen leven, wat zal ik nog langer geven | om een vlinder die verdronken is in mei? | Om te leven hoef ik echt geen vlinder meer te zijn.”
Tja, ook nogal zwaarmoedig, maar o zo mooi!
Caïssa gaat verder met een stelling waarin ’de Patriarch’, zoals vijfvoudig wereldkampioen Botwinnik in de Sovjet-Unie werd genoemd, efficiënt afrekent met zijn tegenstander. Hoe wint wit in stelling 4 de partij?
Dan laat Polyhymnia het volgende fragment horen (fragment d):
”Don’t be tempted by the shiny apple | Don’t you eat of a bitter fruit | Hunger only for a taste of justice | Hunger only for a word of truth | ’Cause all that you have is your soul.”
Dat komt al iets meer in de richting van de Kerstboodschap… Van welke zangeres is deze tekst?
Tijd voor de vijfde bijdrage van Caïssa. Hoe slaagt de witspeler erin winnend voordeel te bereiken (stelling 5)?
De laatste bijdrage (fragment e) van Polyhymnia klinkt als volgt:
”Weiter, weiter ins Verderben, | wir müssen leben, bis wir sterben”
Geen speld tussen te krijgen…
Hierna schotelt Caïssa ons een mooie combinatie voor van de enige Nederlander die ooit wereldkampioen is geworden. Hoe rekent de met zwart spelende Euwe in stelling 6 met zijn tegenstander af?
Stelling 6. Tartakower – Euwe, Venetië 1948
Polyhymnia heeft haar best gedaan en staat haar plaats af aan Calliope. Deze muze laat het volgende stukje literatuur op ons los (passage I):
”Het is tijd voor mijn geest om te ruien. Er valt veel te zeggen voor het schrijven met een veerpen, hoe geaffecteerd ook: met dode veren brengt men woorden tot leven.”
Muziek, literatuur en schaken, het is toch wel een fantastische combinatie!
Gauw door met Caïssa’s volgende bijdrage. Met welke combinatie beslist Taimanov in stelling 7 de partij?
De beurt is vervolgens weer aan Calliope (passage II):
”Ver, ver weg in de tweede wereldoorlog woonde een zekere Anton Steenwijk met zijn ouders aan de rand van Haarlem.”
Literatuur die leest als een trein, dit meesterwerk. En prachtig verfilmd ook.
Nu gaan we weer schaken. Caïssa vraagt ons: hoe wint wit de partij in stelling 8?
Stelling 8. Brundtrup – Budrich, Berlijn 1954
Voor de afwisseling duiken we weer de literatuur in. Calliope citeert uit een gesprek over de uitvinding van de automobiel (passage III):
”Eenmaal gerealiseerd kwam het Fordje de mens oneindig vertrouwd voor. Over archetypes gesproken…! Het moet zijn geweest als thuiskomen na een lange reis. Hier was dus zijn heimwee altijd naar uitgegaan! Hoe had hij ook maar kunnen vermoeden dat hij van oorsprong een soort schelpdier was, de mens… een weekdier dat in de loop van de evolutie zijn schaal was kwijtgeraakt en uit dat gemis met behulp van wat overtollige kalk een geraamte had ontwikkeld!”
Het overvloedig gebruik van het beletselteken (de drie puntjes…) kan helpen bij het identificeren van deze auteur…
Vervolgens legt Caïssa ons de volgende stelling voor. Zwart geeft mat in drie (stelling 9). Hoe?
Nu weer naar de literatuur. Engelstalig in dit geval. Een fragment dat Calliope in overleg met Caïssa heeft gekozen (passage IV):
”On the third evening of the voyage, having remained in the lounge long after Liza had gone to sleep, he cheerfully accepted a game of chess proposed by the former editor of a Frankfurt newspaper, a melancholy baggy-eyed patriarch in a turtle-neck sweater and plus fours. Neither was a good player; both were addicted to spectacular but quite unsound sacrifices of pieces; each was overanxious to win; and the proceedings were furthermore enlivened by Pnin’s fantastic brand of German (’Wenn Sie so, dann ich so, und Pferd fliegt’).”
Deze auteur is de favoriet van vele schaakspelers, bijvoorbeeld Hans Ree en Gena Sosonko.
Nu Caïssa weer. Hoe beslist Lombardy in stelling 10 de partij?
Stelling 10. Lombardy – Kramer, New York 1958
De volgende passage die Calliope ons voorlegt is in de Kersttijd eveneens toepasselijk (passage V):
”Daar, op die lege plaats, hadden mijn konijnen met hun hoofd op het door bijlslagen uitgeholde hakblok het leven gelaten. De Vlaamse reus, het haas, dat een poos in één hok zat met een jong eendje dat altijd op het pluizige haar van zijn nek ging zitten slapen met zijn kopje nieuwsgierig tussen de lange oren. Het heeft niet geholpen, het heeft ook de bijlslag gekregen. Precies op de plek waar dat donzige eendje had gezeten. Het Hollandertje, dat na de eerste klap, toen mijn vader plotseling even werd weggeroepen, scheef uit de schuur kwam huppelen. En mijn vader die teruggekomen, riep: ’Ik kan het niet meer, ik kan het niet meer.’ En toen mocht het blijven leven. Ik omhelsde mijn vader er stormachtig om, maar de volgende morgen was het toch dood.”
Het is weer de beurt aan Caïssa. Hoe beslist wit in stelling 11 de partij?
Calliope heeft nog een tekst in petto. Voer voor cetologen (passage VI):
”So fare thee well, poor devil of a Sub-Sub, whose commentator I am. Thou belongest to that hopeless, sallow tribe which no wine of this world will ever warm, and for whom even Pale Sherry would be too rosy-strong; but with whom one sometimes loves to sit, and feel poor-devilish, too; and grow convivial upon tears, and say to them bluntly, with full eyes and empty glasses, and in not altogether unpleasant sadness—Give it up, Sub-Sub!”
In de volgende schaakstelling is zwart aan zet. Hoe slaagt Koezmin erin de partij te beslissen (stelling 12)?
Stelling 12. Matochin – Koezmin, Sovjet-Unie 1970
De beurt is weer aan Calliope. Uit welk werk citeert zij de volgende tekst (passage VII)?
”De activiteit waar ik op doel is degene die in het dagelijks spraakgebruik ’kopjes geven’ wordt genoemd. In feite is er geen sprake van iets geven, maar van iets nemen: de kat eigent zich iets toe, hij onttrekt een aai aan de buitenwereld, door gebruik te maken van het relativiteitsprincipe (de kat is dan ook de Einstein onder de dieren). Immers, de normale gang van zaken bij het aaien bestaat uit een contact tussen een bewegende hand en een stilstaand (-zittend, -liggend) dier. De kat evenwel heeft ingezien dat ook de conjunctie van een stilstaande hand (been, schoen, tafelpoot, koelkastdeur) en een bewegend dier een aai oplevert.”
Een bijzonder scherpzinnige waarneming!
Caïssa is een van de weinige godheden waarin het communistische regiem van de Sovjet-Unie geloofde. Hoe maakt haar volgeling Zaitsev in stelling 13 de partij uit?
Calliope besluit haar bijdragen met een toepasselijk fragment uit een kort verhaal. De ondertitel ervan luidt: ’Een kerstverhaal’. Het gaat over een schuwe, ouwelijke jongeman die voor zijn studie bij een volkse familie op kamers woont, niet veel contact met deze mensen heeft, maar op Kerstavond toch door hen wordt uitgenodigd om bij de familie een potje bier mee te komen drinken (passage VIII):
”Zo kwam hij de trap op en de kamer binnen waar ze allemaal bijeen zaten. En daar stond dus die rare kerel, die boekenwurm met dat muizengezicht. De mannen daar in die kamer keken hem tegemoet met een vriendelijke ironie en knipoogden tegen elkaar terwijl die ene zoon hem alvast een pot bier in schonk. En toen overhandigde hij zijn tuiltjes bloemen. Eerst aan de vrouw des huizes die sinds haar trouwen natuurlijk nooit meer bloemen aangeboden had gekregen, van haar man niet, van niemand, en die daardoor misschien dacht dat bloemen geven eigenlijk alleen maar past als er getrouwd wordt; in ieder geval voelde ze zich nogal opgelaten met haar astertjes. Maar dat kwam er niet op aan, want toen schonk hij zijn anjers aan de dochter. En die glimlachte niet zodat haar gezicht een en al liefelijkheid werd, o neen! Integendeel, ze keek hem diep-ernstig, bijna ontsteld aan, en dat was veel meer dan hij ooit had durven dromen. Het was een duizelingwekkende ervaring die trouwens geen droom je ooit kan geven. Het was de ervaring dat je als man indruk had gemaakt…”
Tot zover dit fragment uit een werk van de naar mijn bescheiding mening beste schrijfster die Nederland ooit heeft voortgebracht.
We zijn alweer toe aan de laatste bijdrage van Caïssa. Haar vraag luidt: hoe wint wit stelling 14?
Stelling 14. Hübner – Nunn, Johannesburg 1981
Tenslotte, bij wijze van uitsmijter, nog een samenwerkingsproject tussen Calliope en Caïssa. Voor de fijnproevers!
Calliope citeert een passage uit de Engelstalige literatuur, en vervolgens stelt Caïssa hierover een vraag. We beginnen met de tekst:
”The Sheep took the money, and put it away in a box: then she said ´I never put things into people’s hands—that would never do—you must get it for yourself.´And so saying, she went off to the other end of the shop, and set the egg upright on a shelf.”
De tweeledige vraag die Caïssa bij wijze van uitsmijter over deze passage stelt luidt:
* welk schaakstuk wordt hier beschreven? | * welke zet voert dit schaakstuk uit?
Geen makkelijke opgave, maar we hebben de hele Kerstvakantie om alle puzzels op te lossen!
Twee afgetekende overwinningen afgelopen zaterdag in de KNSB-competities. Het 1e team was veel te sterk voor Stukkenjagers 8 en won met 7,5 – 0,5.
Knapper was de prestatie van het 2e team tegen het op papier ongeveer even sterke De Stukkenjagers 9, dat met 6 – 2 werd verslagen.
Stelling na 8. Pb5
Mijn partij tegen Wil Wuijts begon voor mij verontrustend. Hij speelde het London systeem dat ik geen gemakkelijk opening vind om tegen te krijgen. Ik wilde het liefst zo snel mogelijk een onoverzichtelijke stelling op het bord krijgen, maar die opzet keerde zich tegen me. Ik had over het hoofd gezien dat wit de sterke zet 8. Pb5 kon spelen. Pion a6 is gepind! (Zie stelling) Er zat niets anders op dan 8.. Kd8 (of Kd7) te spelen. Wit heeft meerdere aantrekkelijke mogelijkheden, maar staat toch nog lang niet gewonnen.
Stelling na 9… Pc6
Het is +1.3 als hij 9. Pc7, en daarna, na 9. Ta7, 10. Pxd5 Pxd5 en Lxb8 speelt. Wit zal gedacht hebben dat hij zulke mogelijkheden altijd nog had, en wilde eerst van die potentieel gevaarlijk d5 pion af. In zo’n stelling is doorpakken echter geboden. Ook Pf3 zou veel sterker geweest zijn dan zijn 9. exd4. Voordeel krijgen is soms makkelijker dan voordeel vasthouden. Opgelucht speelde ik 9… Pc6 (Pe8 was nog iets beter geweest…). Nog altijd was 10. Pf3 goed geweest met dreiging tegen f7 en allerhande andere vorkjes. Maar wit speelde 10. Le2, en toen was het leed geleden. Na mijn 10…. Lf5 komt het veld c8 vrij voor mijn toren en is a6 niet meer gepind. Het paard zal, na Tc8 terug moeten naar a3 en de stand is min of meer gelijk.
Stelling na 11… Tc8
Wit zal echter het mooiere veld c3 voor zijn paard in gedachten gehad hebben toen hij 11. c4?? speelde. d4 kan nu nog niet genomen worden met Pxd4, maar komt na mijn 11… Tc8 en bijvoorbeeld 12. Pc3 of Pa3 wel ongedekt te staan. Zwart heeft opeens groot voordeel! -1.4
Na 12. cxd5 in een poging in troebel water te vissen ging er zelfs een heel stuk verloren. Les voor allen, en ook voor ons 1e team dat zo afgetekend op de 1e plaats staat in de poule: Voordeel vasthouden betekent bijna altijd: actief en energiek blijven spelen en niet achterover leunen. In de partij deed zich een vergelijkbare keuze voor op zet 15.
Stelling na 15. Lxb5
Er volgde 12… Pxd5 13. g4 Pxf4 (de sterke loper eraf had prioriteit) 14. gxf5 axb5 (ik behield liever het sterke paard, dus geen Pxe2) 15. Lxb5. In deze stelling staat zwart een comfortabel stuk voor tegen één pion. Ik overwoog een voorzichtige zet als 15… e6 omdat slaan op d4 met Pxd4 niet mogelijk leek vanwege de penning 16. Td1. 15… e6 is natuurlijk prima, maar geeft ook wit tijd om zijn stukken te activeren. Na enig nadenken zag ik de betere, actievere voortzetting: 15… Pxd4! Toch.
Stelling na 18… Lc5
Het paard blijft namelijk behouden en staat daar dan prachtig actief. 16. Td1 e5!17. exf6 ep Pxe6 (die zet moest dus gevonden worden) 18. Pf3 Lc5 en het paard kan niet nog een keer aangevallen worden en zwart heeft de pion terug gewonnen.
Hierna speelde de stelling zich vanzelf en was het niet moeilijk meer de partij winnend af te sluiten.
Vorige week speelde ik in de interne competitie een mooie partij tegen Olaf, waarin ik er met zwart in slaagde mijn tegenstander langzaam terug te dringen tot zijn stukken vrijwel geen velden meer hadden.
In de eerste stelling die we bekijken heeft wit zojuist 13. Lxd4 gespeeld (zie diagram 1).
Diagram 1. Olaf – Leon na 13. Lxd4
Het staat ongeveer gelijk, maar met 13… e5 begin ik de witte stukken terug te duwen.
Na 14. Lb2 e4 15. Le2 is zwart alweer een stukje opgeschoten (zie diagram 2).
Diagram 2. Olaf – Leon na 15. Le2
Wat opvalt is dat wits paard op h4 buitenspel staat. Het gaat tijd kosten om dit weer in het spel te brengen. Zwart speelt 15… Te8 en er volgde 16. g3 Tc8 17. Pg2 Pe5 18. Lxe5 Txe5 19. Pf4 g5 (zie diagram 3).
Diagram 3. Olaf – Leon na 19… g5
Wit heeft zijn paard via g2 naar het mooie veld f4 weten om te spelen, maar zwart verjaagt het meteen met 19… g5. Hierna moet wit zijn paard weer terugspelen, want na 20. Pxd5? Txd5 verliest wit zijn paard op d2.
Wit trekt dus zijn paard terug en er volgde: 20. Pg2 Le6 21. Pc4 Td5 22. De1 b5 (zie diagram 4).
Diagram 4. Olaf – Leon na 22… b5
Ook het tweede paard van wit wordt verdreven! Zwart ontneemt de witte stukken systematisch velden. Wit moet weer terug: 23. Pa3 a6 24. Td1 De7 25. Txd5 Pxd5 26. Da5 Tc6 en we hebben diagram 5 bereikt.
Diagram 5. Olaf – Leon na 26… Tc6
Zwart domineert het bord en Olaf besloot nu een stuk te offeren op b5, wat overigens ook volgens de computer de beste kans is. Maar in het vervolg van de partij bleken wits damevleugelpionnen geen partij voor het zwarte loperpaar en uiteindelijk kon ik de partij winnen.
Deze partij riep herinneringen bij me op. Niet alleen aan beroemde partijen uit de schaakgeschiedenis, maar ook aan partijen die ik zelf vroeger heb gespeeld.
Zo dacht ik terug aan mijn allereerste partij als lid van SMB, indertijd de grootste Nijmeegse schaakclub. De club is op 10 december 1848 opgericht door een generaal en de naam staat voor Strijdt Met Beleid. De partij werd gespeeld op dinsdag 3 september 1985. Het was de tijd waarin elke dinsdagavond regelmatig honderd schakers hun partij op de club speelden. Vijftig partijen in de interne competitie, kom daar nog maar eens om!
Het was natuurlijk spannend, zo’n eerste partij op een grote club. Gelukkig kende ik mijn tegenstander: Jack Stevens, hij was net als ik een beginnend student. Met zwart lukte het mij mijn tegenstander langzaam terug te dringen (zie diagram 6). Ik beschikte over het loperpaar tegen twee witte paarden en in de diagramstelling, waarin wit 42. Kf1 heeft gespeeld, had ik met 42… a4! mijn strategie kunnen bekronen.
Diagram 6. Jack – Leon na 42. Kf1
Wit moet een pion opgeven en het is meteen uit. In plaats daarvan speelde ik 42… Le3 43. a4 (niet gezien!) en na 43… Lc1 domineerde mijn loper nog steeds het witte paard, maar ik speelde het niet goed uit en uiteindelijk moest ik op zet 62 in remise berusten.
Het gaat wat ver om te zeggen dat dit een traumatische ervaring was, maar ik vond het wel jammer van de mooie partijopzet.
Tot zover een herinnering uit het persoonlijk archief. Over naar de schaakgeschiedenis! Ik heb altijd een zwak gehad voor partijen waarin een van de spelers erin slaagt langzaam maar zeker de tegenstander terug te dringen en op een vol bord bijna pat te zetten. Eind negentiende eeuw stond bijvoorbeeld Siegbert Tarrasch bekend om deze Pattsetzungsstil.
Een bekend voorbeeld van deze boa-constrictorstrategie is de zestiende matchpartij Karpov-Kasparov uit de match om het wereldkampioenschap in Moskou 1985. Ik laat uit deze partij de stelling zien waarin Kasparov met zwart juist 24… Df6 heeft gespeeld (zie diagram 7).
Diagram 7. Karpov – Kasparov na 24… Df6
Kasparov, de jonge uitdager van wereldkampioen Karpov, heeft zijn tegenstander helemaal ingesnoerd. Wit staat weliswaar een pion voor (de pion op d5), maar daar staat tegenover dat zwart de witte stelling volstrekt heeft lamgelegd, niet alleen door het monster van een paard op d3 (een zogenaamde ’octopus’), maar ook door de pionnen op g5 en b4, die de witte stukken allerlei velden ontnemen. Een aardige parallel met mijn partij tegen Olaf, zie bijvoorbeeld diagram 5 met de zwarte pionnen op b5, e4 en g5.
Kasparov schrijft zelf over deze stelling: ’The b2 square is now conclusively under Black’s control. The fate of the game is essentially decided — the white pieces are completely pinned down within their own territory.’
Bij het nostalgisch doorbladeren van oude schaakboeken stuitte ik dezer dagen op een nog extremer voorbeeld. Het gaat om een stelling uit een partij tussen Sämisch en Nimzowitsj, gespeeld in Kopenhagen in 1923 (zie diagram 8).
Diagram 8. Sämisch – Nimzowitsj na 25. Tce1
Nimzowitsj, spelend met zwart, heeft een stuk geofferd om wits stelling volledig lam te leggen. In de diagramstelling speelde Nimzowitsj de zet 25… h6! en hij dwong hiermee zijn tegenstander tot directe overgave. Een blik op de stelling maakt duidelijk dat wit in tempodwang verkeert en eigenlijk niet meer kan zetten.
Ik ontleen deze stelling aan het boek van Hans Bouwmeester, ’Schaakboek 5. Topprestaties van 50 grote meesters. Met medewerking van B. Kieboom’, Utrecht-Antwerpen 19734, p. 96-98. Ik laat Bouwmeester aan het woord:
’Wit geeft op. Hij is in tempodwang! Zetten met de a-, b- of h-pion veranderen natuurlijk niets aan de situatie. Op 26. Lg2-f1 volgt 26. … Tf5-f3! Daarvoor diende het mysterieuze 25. … h7-h6; de dame wordt gevangen! Na 26. Ld2-c1 slaat zwart het paard, met gemakkelijke winst. Indien 26. Te1-d1 (c1), dan 26. … Tf2-e2! Na 26. Kh1-h2 speelt zwart 26. … Tf5-f3, opnieuw met damewinst, en na 26. g3-g4 wint 26. … Tf5-f3 27. Lg2xf3, Tf2-h2 mat.’
GM Loek van Wely deed dit jaar op sprankelende wijze de aftrap van het nieuwe jaar: Sprankelend vanwege de innemende en energieke manier waarop hij zijn herculesklus tegen 11 clubgenoten en een contingent van 9 schaakvrienden van de HMC en SV Waalwijk uitvoerde. Met de ruime opstelling van de tafels heeft hij zijn stappen voor z’n stappenteller voor een hele week binnen gewandeld. Maar ook vanwege het heel bijzonder tintje: alle tegenstanders mochten, als ze dat wilden, op één moment in de partij aan Loek van Wely om advies vragen. “Omdat ik het leuk vind als zo’n evenement ook een educatief element heeft. Ik maak het me zelf niet makkelijk daarmee, wat dan heb ik nog minder tijd voor al mijn zetten…” 
Op verschillende momenten nam hij echter ook even ruim tijd om een stelling door te nemen, en een advies te geven, als een tegenstander daarom vroeg. En toeschouwers dromden dan samen om wat wijze lessen mee te pikken. Mooi trouwens dat we echt een soort ‘publieke tribune’ hadden van deels ouders van de jonge schaaktelenten en deels clubgenoten die kwamen genieten van de bubbels (cadeautje van William!) en de bijzondere gebeurtenis. 
Vlak daarna de sensatie van de avond. De 11-jarige Hrdya Dinanath van HMC kon een vrijpion creëren aan de zijkant die onmogelijk te stoppen was zonder een stuk op te geven. De grootmeester moest zich gewonnen geven, waarna dit supertalent uit Den Bosch een prijs voor deze overwinning in ontvangst mocht nemen, met de complimenten van Van Wely voor de over de hele linie sterk gespeelde partij. De simultaan werd er even voor onderbroken met de klokken op pauze, want na de uitreiking moest het wonderkind nodig zo spoedig mogelijk naar bed om op dinsdag weer fris naar school te kunnen…
Daarmee was het nog niet gebeurd met de zegetocht van de wonderkinderen: ook de vast bezoeker van onze schaakevenementen, de 10-jarige Xiheng Zhang – “nog 7 dagen, dan word ik 11!” wist remise af te dwingen. “Ik had misschien toch de opening iets anders moeten spelen”, meende de grootmeester. “Maar dan was het precies de opening geworden die ik het vaakst speel!” antwoordde Xiheng. “Oeps, dat was dan misschien ook niet de beste keuze geweest,” reageerde Loek lachend. Van deze twee jonge spelers gaan we nog veel horen. Op de vraag wat het Loek zegt dat juist twee heel jonge spelers – naast onze eigen wondersenior – 1,5 punt tegen hem scoren zegt Loek: “Dat geeft hoop voor de toekomst van het Nederlandse schaken.”
Hij had ook lof voor het spel van de andere jonge spelers van HMC, Lars Verhoeven en Matthijs Vogels. Loek complimenteerde hen: “Die speelden ook twee uitstekende partijen, waarin ik pas tegen het eind in het voordeel wist te komen en te winnen”
